Республикӑн уй-хирӗнче хӗрсе ӗҫҫи пырать. Паянхи куна илсен 11 районта вырмана тухнӑ. Пӗтӗмпе кӑҫал хуҫалӑхсен 290,5 пин гектар ҫинчен тӗш тырӑ пухса кӗртмелле. Хальлӗхе 3 пине яхӑн гектар ҫинчен ҫулса илнӗ, 2,2 пинӗ ҫинче вырнипе пӗрлех тӗшӗленӗ те. Паянхи куна тухӑҫ гектар пуҫне вӑтамран 21,3 центнера ларать.

Выльӑх апачӗ хатӗрлессипе хуҫалӑхсем малалла ҫине тӑраҫҫӗ. Хальлӗхе ял хуҫалӑх предприятийӗсенче 80,8 пин тонна утӑ, 173,9 пин тонна сенаж, 33,9 пин тонна силос янтӑланӑ. Утӑпа сенажа планран ирттерсе хатӗрленӗ пулсан, силоса палӑртнинчен хальлӗхе 17 процентне ҫеҫ хурса хӑварнӑ. Вӑтам тени чӑннипех те вӑтам тенине пӗлтерет. Вӑрмар районӗнче утта утӑ уйӑхӗн 17-мӗшӗ тӗлнех планпа палӑртнин 630 проценчӗ таран хатӗрленӗччӗ, Куславкка районӗнче — 410 процента яхӑн. Ҫав вӑхӑтрах Красноармейски районӗнче ҫурри таран та ҫитейменччӗ.

Выльӑх апачӗ хатӗрленипе, тӗш-тырӑ вырнипе пӗрлех хуҫалӑхсем кӗр аки валли те ҫӗр хатӗрлеҫҫӗ.

Паян, утӑн 21-мӗшӗнче, ҫӗрле Чӑваш Енри чӑх-чӗп фабрикинче инкек пулнӑ. Ку Шупашкар районӗнчи «Чӑваш бройлерӗ» фабрикӑра пулнӑ.

«Ҫыхӑнура» канашлура пӗлтернӗ тӑрӑх, унта электропитани сӳннӗ, автоматика пӗр цехри вентиляцие сӳнтернӗ. Малтанлӑха пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫакна пула 13–15 пин чӑх вилнӗ.

Ҫакна предприяти ӗҫченӗсем ҫирӗплетсе каланӑ. Инкек чӑнах та ҫӗрле пулнӑ. Анчах вилнӗ чӑхсен шучӗ мӗн чухлӗ пулнине тата электроэнерги мӗншӗн сӳннине вӗсем калайман.

Йӗпреҫ районӗнче Техрегламент ыйтнине тивӗҫтермен качака сӗтне туса кӑларнӑ-мӗн.

«Путиловка» Агрофирма» АУО туса кӑларнӑ качака сӗтӗнче соматика клеткисем нумай пулнӑ иккен. Ку Техрегламентпа килӗшсе тӑмасть.

Россельхознадзор специалисчӗсем пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫак клеткӑсем ҫыншӑн сиенлӗ. Вӗсем аллерги пуҫарма, организма наркӑмӑшлантарма пултараҫҫӗ.

Йӗркене пӑснӑшӑн юридици сӑпатне предписани панӑ. Ҫавӑн пекех организаци тӗлӗшпе РФ КоАПӗн 14.43 статйин 1-мӗш пайӗпе килӗшӳллӗн протокол ҫырнӑ. Ӑна пӑхса тухнӑ хыҫҫӑн фирмӑна 100 пин тенкӗлӗх штрафлӗҫ.

Чӑвашстат атмосфера сывлӑшне упрамалли пирки информаци пичетленӗ. Специалистсем кӑҫалхи ҫур ҫула пӗтӗмлетнӗ.

Чӑваш Енре кӑрлач уйӑхӗнчен пуҫласа ҫӗртмеччен сывлӑша тухакан сиенлӗ япаласем 30,1 процент нумайланнӑ-мӗн. Кусем сунар тата вӑрман хуҫалӑхӗсене, ял хуҫалӑха пырса тивеҫҫӗ.

Чӑвашстат специалисчӗсем каланӑ тӑрӑх, ытларах атмосфера Шупашкарта тата Ҫӗнӗ Шупашкарта вараланать. Ҫавӑн пекех Красноармейски тата Шупашкар районӗсенче ку енӗпе лару-тӑру япӑх-мӗн.

Пӗлтӗрхи ҫак тапхӑрпа танлаштарсан, сывлӑх сыхлавӗн тата социаллӑ пулӑшу парас тытӑмсенче те атмосферӑна сиенлӗ япаласем тухасси пысӑкланнӑ. Ку 5,5 процент ӳснӗ.

Кӑҫал Чӑваш Енри предприятисем атмосферӑна 13,3 тонна сиенлӗ япала кӑларнӑ. Ку, пӗлтӗрхипе танлаштарсан, 27,6 процент сахалрах.

Республикӑра пӗр вӑхӑт шӑрӑх ҫанталӑк тӑнӑран тата хӑш-пӗр районта ҫумӑр ҫуманран Чӑваш Ен Элтеперӗн тивӗҫӗсене вӑхӑтлӑх пурнӑҫлакан Михаил Игнатьев хӑш-пӗр тӑрӑхра инкеклӗ лару-тӑру тесе утӑ уйӑхӗн пуҫламӑшӗнче хушу кӑларни, иртнӗ эрне вӗҫӗнче ҫав хушӑва пӑрахӑҫлани пирки Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.

Аса илтеретпӗр, инкеклӗ лару-тӑрӑва хӑй вӑхӑтӗнче Патӑрьелпе Шӑмӑршӑ районӗсенче йышӑннӑччӗ. Ҫанталӑк шӑрӑх тӑни кӑнтӑр енчи районсенчи ял хуҫалӑх культурисене сиен кӳнӗ. Асӑннӑ тӑрӑхри хуҫалӑхсем малтанласа шутласа кӑларнӑ тӑрӑх, шӑрӑх 15,2 пин гектар ҫинчи ял хуҫалӑх культурисене шар кӑтартнӑ. Шӑмӑршӑ районӗнче тӗш-тырӑпа пахча-ҫимӗҫ 3,3 пин гектар сиенленнӗ, Патӑрьел районӗнче — 11,9 пин гектар. Тӗрӗссипе миҫе гектар шар курнине ҫак уйӑхра тӗплӗнрех шутласа кӑлармалла.

Утӑ уйӑхӗн 9-мӗшӗнче Патӑрьел районӗнчи Шӑнкӑртам тӑрӑхӗнче ӗне сӑвакансен слечӗ иртнӗ. Унта тӳре-шара та хутшӑннӑ.

Слета «Клуб пятитысячников» председателӗ Валентина Щукина уҫнӑ. Йӑлана кӗнӗ тӑрӑх, клуб пайташӗсем хӑйсен опычӗпе ыттисене паллаштарнӑ. Ҫутҫанталӑкра чей ӗҫнӗ май ӗне сӑвакансем хӑйсен пултарулӑхне кӑтартнӑ.

Тӑрӑн тата Чӑваш Ишекӗ ялӗсенчи культура ҫуртӗнче ӗҫлекенсем ӗне сӑвакансене юрӑ-ташӑпа савӑнтарнӑ, конкурссем йӗркеленӗ.

Мансур Калмыков ӗне сӑвакансен слечӗ кирлине палӑртнӑ, ӑна кашни ҫул чӑтӑмсӑррӑн кӗтнине каланӑ.

Республикӑн агропромышленноҫ комплексӗ кадрсем ҫитменнипе яланхиллех аптӑрать. Ҫӗртмен уйӑхӗн пуҫламӑшӗ тӗлне илсен республикӑри ял хуҫалӑх предприятийӗсенче 393 ӗҫ вырӑнӗ пулнӑ. Ялта специалистсем кӑна мар, рабочисем те ҫитмеҫҫӗ.

Маларах асӑннӑ 393 ӗҫ вырӑнӗнчен 160-шӗ специалистсене пырса тивет, 233-шӗ — рабочисем. Малтанхисен шутӗнче агрономсем те (36 ваканси), ветеринари врачӗсем те (33 ваканси), зоотехниксем те (44 ваканси), инженер-механиксем те (30 ваканси), бухгалтерсем те (17 ваканси) пур.

Рабочисене илсен, ял хуҫалӑхӗнче 75 механизатор, 35 водитель, выльӑх-чӗрлӗх пӑхакан 27 ҫын, ӗне сӑвакансем 38-ӑн, тӗрлӗ ӗҫ пурнӑҫлакансем 58-ӑн кирлӗ пулнӑ.

Хӑш хуҫалӑхра мӗнле специалист кирлипе республикӑн Ял хуҫалӑх министерствин сайтӗнче паллашма пулать.

Пӗр вӑхӑт шӑрах ҫанталӑк тӑнӑран чылай районта тыр-пул, пахча ҫимӗҫ типме пуҫланӑччӗ. Ял хуҫалӑхӗсем ҫумӑра тем пек кӗтрӗҫ. Ӗнер, утӑ уйӑхӗн 5-мӗшӗнче, чылай районта нумай кӗтнӗ ҫумӑр тинех ҫурӗ. Анчах пурне те савӑнтарчӗ-ши вӑл?

Ӗнер Вӑрнар районӗнче те ҫумӑр самай ҫунӑ. Ку, паллах, уй-хиршӗн паха пулнӑ. Типсе ҫитнӗ тӑпра нӳрӗке тумлам юлмичченех ҫӑтнӑ. Анчах ҫумӑрпа пӗрле пӑр та ҫунӑ.

Паллах, пӑр пахча ҫимӗҫе усӑ кӳмен. Михаил Тарасов фермер кун пек пуласса шутламан та. Пӑр темиҫе минутра вӗсен купӑстине, ҫӗрулмине, кӑшманне пысӑк сиен кӳнӗ. Вӗсен ҫулҫисем вырӑнӑн-вырӑнӑн ҫӗмӗрӗлнӗ.

Михаил Тарасов фермерӑн 6 гектар пахча ҫимӗҫ. Уйрӑмах вӑл купӑста ҫитӗнтерсе тупӑш тӑвать. Тухӑҫӗ ӳстӗр тесе ӑна удобренипе шӑварать, ҫум курӑкран сыхлать.

Пӑр фермер пахчине самай сиен кӳнӗ. Паллах, вӑл пӗчӗк тухӑҫ туса илме тӳр килнӗшӗн пӑшӑрханать. Ҫапах пӑр йӑлтах аркатманшӑн савӑнать.

Пӑр «Санар» агрофирмӑн уйӗнчи ҫӗрулмине те ҫӗмӗрсе пӗтернӗ.

Сӑнсем (6)

Ҫӗршыври аграрие каллех шутлӗҫ. Кун пекки 10 ҫул каялла юлашки хут пулнӑ. 2016 ҫулхи ҫурла уйӑхӗн 15-мӗшӗнче Раҫҫейре ял хуҫалӑх ҫыравӗ иртет.

Ҫырав Раҫҫейри ял хуҫалӑха пырса тивӗ: дачниксенчен пуҫласа фермерсем, организацисем таранах. Халӗ ҫырава тӗплӗн хатӗрленеҫҫӗ: объектсен списокне, нормӑпа права базине тӑваҫҫӗ. Ӗҫ мӗнле йӗркеленсе пыни пирки правительство комиссийӗн ларӑвӗнче те калаҫнӑ.

Паянхи кун тӗлне республикӑра 53 ял хуҫалӑх организацине, 200 хресчен фермер хуҫалӑхне пӗтернӗ. Ҫав ҫӗрсем ҫырава хутшӑнмӗҫ. Чӑвашстат район администрацийӗсене вӗсене тивӗҫлӗ документсемпе ҫирӗплетме ыйтать. Ҫитес вӑхӑтра ҫав ҫӗрсен тӗлӗшпе ҫӗнӗ статусне палӑртмалла.

2016 ҫулхи ҫыравра ҫӗнӗ пунктсем пулӗҫ. Аграрисене ял хаҫалӑхне йӗркелесе пынине, кредит илнисене, хысна дотацисене тата субсидисене илнисене кӑтартма ыйтӗҫ.

Ҫыравра пӗрремӗш хут планшетпа усӑ курӗҫ. Ку пӗтӗмлетӗве хӑвӑртрах тума пулӑшӗ-мӗн.

Нумаях пулмасть ҫумӑр ҫуманран Патӑрьел районӗнче инкеклӗ лару-тӑру пулнине пӗлтернӗччӗ. Паянтан, утӑ уйӑхӗн 1-мӗшӗнчен, Шӑмӑршӑ районӗнче те инкеклӗ лару-тӑру пулнине палӑртнӑ. Вӑл 17 сехетренпе вӑя кӗнӗ. Хушӑва район администрацийӗн пуҫлӑхӗ алӑ пуснӑ.

Ку лару-тӑрава районта чылай вӑхӑт ҫумӑр ҫуманнипе палӑртнӑ. Ҫавна пула тухӑҫлӑ тыр-пул туса илесси иккӗленӳллӗ. Ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗсене, предприятисемпе организацисене кун тӗлӗшпе мӗн те пулин тума хушнӑ.

Аса илтерер: Чӑваш Енре ҫу уйӑхӗн 24-мӗшӗнчен пушар тухас хӑрушлӑх пулнӑ май ятарлӑ режим палӑртнӑ. Вӑл халӗ те вӑйра-ха. Ҫӗртме уйӑхӗн варринче Чӑваш Енре пушар тухас хӑрушлӑхӗн 4-мӗш класне палӑртнӑ. Канаш районӗнче вара — 5-мӗш класс. Ҫавна май вӑрмансенче кӑвайт чӗртме, кӑвар ҫинче апат пӗҫерме, ҫӳп-ҫапа ҫунтарма, типӗ курӑка чӗртсе яма чарнӑ. Йӗркене пӑснӑшӑн явап тыттараҫҫӗ.